ΦΥΣΗΜΑ ΚΑΡΔΙΑΣ

Τι είναι το φύσημα καρδιάς;
Η διάγνωση του φυσήματος στην καρδιά είναι ο πιο συχνός λόγος παραπομπής του παιδιού στον καρδιολόγο. Το φύσημα είναι ένα «θόρυβος» που συχνά εμφανίζεται στην ακρόαση της καρδιάς των παιδιών και έχει διάφορους βαθμούς έντασης. Η ένταση του φυσήματος εκφράζεται σε έκτα με τη λεγόμενη σκάλα Levine. Από 1/6, όταν το φύσημα μόλις ακροάζεται, μέχρι 5-6/6, όταν ακροάζεται ακόμα και χωρίς να εφαρμόζει το στηθοσκόπιο στον θώρακα.

Πού οφείλεται το φύσημα της καρδιάς;
Το καρδιακό φύσημα μπορεί να οφείλεται σε κάποια παθολογία της καρδιάς ή και όχι. Εάν η δομή και η λειτουργία της καρδιάς είναι φυσιολογική, το φύσημα θεωρείται ότι είναι αθώο η «λειτουργικό». Στην περίπτωση του αθώου φυσήματος η καρδιά και το καρδιοαγγειακό σύστημα των παιδιών είναι υγιή και σε θέση να αντεπεξέλθουν σε όλες τις ανάγκες του οργανισμού. Η μορφή της καρδιάς είναι συνήθως φυσιολογική, οι καρδιακές βαλβίδες λειτουργούν τέλεια και η καρδιά λειτουργεί και συστέλλεται φυσιολογικά. Τα αγγεία που φέρνουν το αίμα στην καρδιά και όλο τον οργανισμό δεν πάσχουν από αρτηριοσκλήρυνση.

Αθώο ή παθολογικό φύσημα;
Ο διαχωρισμός ανάμεσα σε αθώο και παθολογικό φύσημα βασίζεται σε κάποια κριτήρια που θέτει ο καρδιολόγος με την εξέταση. Με αυστηρά ιατρικούς όρους θα λέγαμε ότι το λεγόμενο αθώο φύσημα καρδιάς είναι πάντα συστολικό (εκτός από κάποιες εξαιρέσεις), είναι εξωθήσεως και μεσαίας συχνότητας, έχει δονητικό χαρακτήρα, δεν καλύπτει όλη την συστολή και ακροάζεται καλύτερα αριστερά παρανστερνικά. Μειώνεται σε ένταση όταν το παιδί είναι καθιστό και ή ένταση του δεν υπερβαίνει ποτέ τα 2/6. Δεν συνοδεύεται από πρόσθετους τόνους ή παθολογικούς καρδιακούς ρυθμούς. Έως και το 72% των παιδιών στην σχολική ηλικία παρουσιάζει κάποιο αθώο φύσημα που πολύ συχνά εξαφανίζεται με την ανάπτυξη (4). Μπορεί να βρεθεί τυχαία κατά την διάρκεια πυρετού, αλλά μπορεί να εμφανίζεται ξανά στους περιοδικούς κλινικούς ελέγχους. Συνήθως το φύσημα προκαλείται από στροβιλισμό της ροής του αίματος σε κάποια σημεία της καρδιάς χωρίς όμως να υπάρχει κάποια ανατομική ανωμαλία. Επτά διαφορετικοί αιτιολογικοί τύποι αθώου φυσήματος έχουν περιγραφεί και συνήθως μια λεπτομερής κλινική εξέταση είναι ικανή να τους διαφοροποιήσει. Η διάγνωση λοιπόν του λειτουργικού φυσήματος σημαίνει ότι η καρδιά είναι απόλυτα φυσιολογική και ότι το παιδί μπορεί κάλλιστα να γίνει μελλοντικός «ολυμπιονίκης».

Χαρακτηριστικά του παιδικού φυσήματος καρδιάς
Ιδιαίτερα στην παιδική ηλικία συνυπάρχουν κάποια χαρακτηριστικά που βοηθούν την εμφάνιση αυτού του φαινομένου. Κατ’ αρχήν η ελαστικότητα του θωρακικού τοιχώματος, η απουσία αλλοιώσεων του περιεχομένου του αέρα στους πνεύμονες, η λεπτότητα των στοιχείων που βρίσκονται ανάμεσα στην καρδιά του παιδιού και το στηθοσκόπιο επιτρέπουν την ακρόαση κάποιων πολύ λεπτών ήχων. Επίσης η ψηλή καρδιακή συχνότητα και η μειωμένη πηκτικότητα αίματος των παιδιών που οφείλεται στην φυσιολογική αναιμία επιτρέπουν την δημιουργία εκείνων των ήπιων στροβιλισμών της ροής του αίματος που προκαλούν τα χαρακτηριστικά λειτουργικά φυσήματα.

Ο ρόλος του παιδιάτρου
Ο έμπειρος παιδίατρος, εξετάζοντας συνολικά το παιδί, τα χαρακτηριστικά του φυσήματος και την άριστη κατάστασή του, πρέπει να ηρεμεί τους γονείς, εξηγώντας ότι το φύσημα είναι αθώο και ότι δεν πρέπει να ανησυχούν. Όταν το φύσημα εμμένει για κάποιο χρονικό διάστημα, ζητείται ή γνώμη ειδικού καρδιολόγου ο οποίος εκτιμώντας το ηλεκτροκαρδιογράφημα και το υπερηχοκαρδιογράφημα του παιδιού επιβεβαιώνει ή όχι την διάγνωση του παιδιάτρου.

Οι μελέτες
Παρότι πολλοί συγγραφείς αναφέρουν ότι με βάση την εμπειρία τους μόνο η κλινική εξέταση είναι σε θέση να διαχωρίσει ένα λειτουργικό από ένα παθολογικό φύσημα (3,6), άλλες μελέτες αναφέρουν ότι μόνο το 50% των παιδιάτρων ήταν ικανό να διακρίνει ένα αθώο φύσημα από ένα παθολογικό. Άλλες μελέτες έδειξαν επίσης ότι λόγω της χαμηλής έντασης του φυσήματος η διάγνωση μετρίων έως σημαντικών μεσοκοιλιακών επικοινωνιών ήταν λιγότερο εφικτή από αυτή των μικρότερων η ασήμαντων μεσοκοιλιακών επικοινωνιών όπου η συχνότητα ακρόασης του φυσήματος παράδοξα είναι ψηλότερη. Επίσης μελέτες έδειξαν ότι έστω και παθολογίες χωρίς αιμοδυναμική επιβάρυνση για την καρδιά του παιδιού όπως το ανοιχτό ωοειδές τρήμα ή ο μικρός ανοιχτός αρτηριακός πόρος η διάγνωση των οποίων γίνεται μόνο με υπερηχογράφημα καρδιάς μπορεί να είναι εστία προβλημάτων σε μεγαλύτερες ηλικίες και για αυτό απαιτούν έγκαιρη διάγνωση.

Συμπερασματικά
Σαν συμπέρασμα λοιπόν το υπερηχοκαρδιογράφημα είναι ένα σημαντικό εργαλείο του καρδιολόγου στην διαφορική διάγνωση των φυσημάτων στα παιδιά και οι γονείς δεν πρέπει να ανησυχούν όταν ο παιδίατρος ή ο καρδιολόγος χαρακτηρίσουν ένα φύσημα ως λειτουργικό ή αθώο.