Ο θανατος στα ματια των παιδιων

Αλεξάνδρα Α. Καππάτου
Ο θάνατος στα μάτια των παιδιών








Η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου είναι ένα τραγικό γεγονός που
συγκλονίζει όποιον καλείται να την αντιμετωπίσει. Πως μπορούμε να
βοηθήσουμε τα παιδιά να διαχειριστούν την απουσία και πόσο επηρεάζονται
από τη δική μας στάση;

“Ο θάνατος είναι μια έννοια με την οποία τα παιδιά είναι θεωρητικά
εξοικειωμένα μέσα από τα παιχνίδια τους. Ωστόσο θεωρούν πως όταν κάποιος
πεθάνει μπορεί να αναστηθεί, δεν έχουν δηλαδή αντιληφθεί τη μονιμότητα της απουσίας”, λέει η Ψυχολόγος Παιδοψυχολόγος Αλεξάνδρα Καππάτου.


Τι να του πω;
“Όσο δύσκολο κι αν είναι, η ανακοίνωση θα πρέπει να γίνει από τον
γονιό ή τους γονείς και όχι από κάποιον τρίτο”, λέει η κυρία Καππάτου.
“Σημαντικό είναι να εξηγήσουμε στο παιδί τον κύκλο της ζωής και να
τονίσουμε πως ο θάνατος είναι ένα φυσιολογικό γεγονός,
όπως ακριβώς και η γέννηση. Εξηγούμε στο παιδί πως όταν κάποιος φεύγει
από τη ζωή αυτό είναι “για πάντα”, ώστε να αντιληφθεί το αμετάκλητο και τη μονιμότητα της κατάστασης. Τονίζουμε ωστόσο ότι τον άνθρωπο που φεύγει μπορεί να μην τον βλέπουμε αλλά δεν τον ξεχνάμε”.


“Θα πεθάνεις κι εσύ;”
Ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου μπορεί να προκαλέσει στο παιδί φοβίες και ερωτηματικά.
Μπορεί να ανησυχεί για το τι μπορεί να συμβεί σε εσάς ή σε εκείνο.
“Κομβικό σημείο είναι να εξηγήσουμε στο παιδί πως δεν έχει κανένα λόγο
να ανησυχεί και να φοβάται, πως είμαστε και θα είμαστε δίπλα του. Πολύ
σημαντικό είναι επίσης το παιδί να μην αντιλαμβάνεται το θάνατο ως μια
μορφή τιμωρίας αλλά ως ένα φυσιολογικό γεγονός που ακολουθεί τη ζωή.
Πολλές φορές οι ίδιοι οι γονείς δεν είναι εξοικειωμένοι με την ιδέα του
θανάτου με αποτέλεσμα να δυσκολεύονται να διαχειριστούν το γεγονός και
να περνούν εσφαλμένα μηνύματα στο παιδί”, υπογραμμίζει η ψυχολόγος.


Τι να κάνω;


Η διαχείριση της απώλειας είναι υποκειμενική και εξαρτάται από το
χαρακτήρα αλλά και την ηλικία του παιδιού. Ωστόσο, κάποιες γενικές αρχές
που θα πρέπει να ακολουθούνται είναι οι εξής:


-Δεν καθυστερούμε να ενημερώσουμε το παιδί γι' αυτό που συνέβη.
Εξηγούμε πως ο θάνατος είναι κάτι το φυσιολογικό και λειτουργούμε
καθησυχαστικά.


-Φροντίζουμε ώστε να μην διασαλευτούν οι συνήθειες του παιδιού. Οι
καθημερινές επισκέψεις των συγγενών ή η μετακίνηση του παιδιού και η
διανυκτέρευσή του σε άλλα σπίτια καλό θα είναι να αποφεύγονται.


-Σημαντικό είναι να μην αλλάξουμε στάση απέναντι στο παιδί. Η
απώλεια μπορεί να οδηγήσει το γονιό ή τους γονείς σε υπερπροστατευτική
συμπεριφορά.


-Οι ρυθμοί της καθημερινότητας θα πρέπει να επανέλθουν το συντομότερο.


-Δεν διστάζουμε να εκφράσουμε τα συναισθήματά μας. Η απόκρυψη της
πραγματικής μας ψυχολογικής κατάστασης δεν λειτουργεί προστατευτικά προς
το παιδί. Το παιδί αντιλαμβάνεται αν ο γονιός είναι όντως καλά ή αν
υποκρίνεται.


-Δεν απομακρύνουμε τις φωτογραφίες του ανθρώπου που “έφυγε”. Το
παιδί θα πρέπει να περάσει τη διαδικασία του πένθους γιατί αλλιώς μπορεί
να το βιώσει ετεροχρονισμένα.


-Συζητάμε με το παιδί για το πως βιώνει την απώλεια. Δεν πρέπει να
ξεχνάμε πως τα παιδιά επηρεάζονται από τη δική μας συναισθηματική
κατάσταση. Χωρίς να κρύβουμε το πως πραγματικά αισθανόμαστε, σημαντικό
είναι να μην κυριαρχεί στο σπίτι μια μονίμως θλιβερή ατμόσφαιρα.


-Πολλά παιδιά δυσκολεύονται όταν οι γονείς φορούν μαύρα. Αποτελούν
μια συνεχή επιβεβαίωση και υπενθύμιση του γεγονότος από το οποίο νιώθουν
την ανάγκη να ξεφύγουν.


“Ο χρόνος που χρειάζεται κάθε άνθρωπος για να εξοικειωθεί με την
οριστική απουσία ενός αγαπημένου προσώπου είναι υποκειμενικός. Αν
ωστόσο, το παιδί παραμένει κλεισμένο στον εαυτό του για πολύ μεγάλο
διάστημα, παρουσιάζει μελαγχολία, αναζητά συνέχεια τον άνθρωπο που έχει
φύγει από τη ζωή και φαίνεται να δυσκολεύεται ιδιαιτέρως να διαχειριστεί
την απώλεια -γεγονός που μπορεί να προέρχεται και από λάθος χειρισμό
του γονιού- απευθυνθείτε σε έναν ειδικό για βοήθεια”, καταλήγει η κυρία
Καππάτου.

ειναι ενας απο τους φοβους που εχω για το πως να εξηγησω κατι τετοιο... δε με εχουν ρωτησει ακομα γιαυτο κ δε τους εχω πει τιποτα.ομως κανω καλα?η θα επρεπε να το αναφερω ετσι ξεκαρφωτα?ε?
η μεγαλη μου νομιζω οτι κατι ξερει τωρα απο που το ξερει θα σε γελασω.δε τολμαω να ρωτησω...
τις προαλλες παιζαμε με τις μπαρμπι και μου λεει ''αυτη εδω τωρα θα ειναι εδω ξαπλωμενη γιατι πεθανε ενταξει???''
εμεινα κοκκαλοοο δεν εδειξα ομως οτι σοκαριστικα αλλα μιλησα πολυ φυσιολογικα κ της ειπα ''ναι?και γιατι πεθανε??''
και μου λεει ''καποιος την σκοτωσε!!΄΄
εκει επαθε το μεγαλυτερο σοκ.κ παλι πολυ φυσιολογικα της λεω
''α μαλιστα...και ποιος σου το εχει πει αυτο???''
και μου απανταει ''η Γκιουλσουν!!!΄΄

ενα κοριτσακι ιδιας ηλικιας τουρκακι απο το σχολειο της!!νευριασα αλλα δε το εδειξα!!με το συγκεκριμενο κοριτσι εχω πολλα μαζεμενα!
μια μερα κουρεψε μια τουφα απο τα μαλλια της Ραφαελας
μια αλλη φορα την δαγκωσε
την εχει γρατζουνισει
την κοροιδευει κ την χτυπαει
οι δασκαλες την βαζουν ολο τιμωριες και αυτο συνεχιζει κ κανει τα ιδια.
σημερα το ειδα στο σχολειο κ φουντωσα!το επιασα κ του ειπα πως αν ξαναπειραξει η κοροιδεψει η φοβισει τη ραφαελα θα με βλεπει μπροστα της και θα κλαιει!κ πηρα και το τηλ του σπιτιου της κ θα παρω τηλ το μεσημερι στη μανα της.βαστατε με λεω!!

Και πολύ καλά θα κάνεις !!! αν είναι δυνατόν να τρομοκράτη
το παιδί !! και εγώ στην θέση σου το ίδιο ακριβώς έκανα !!! πήγα και έπιασα την μανά του και της
είπα ότι έτσι και ξαναπάρει το ποδήλατο του Γιαννάκη ο Νικολάκη σου με το έτσι θέλω θα έχουμε κακά ξεμπερδέματα …αν
είναι δυνατόν φοβόταν ο Γιάννης να κάνει ποδήλατο μην τυχών και βρει τον Νικό μπροστά
του και του πάρει το ποδήλατο του


Εκτός τοπικ συγγνώμη αλλά θυμήθηκα το δικό μου περιστατικό και
φούντωσα

Εεε μα…… άκου εκεί έτσι κάνουν τα παιδία δηλ. αν τα έκανα η Ραφαέλα
στο τουρκακι τι θα έλεγε η μανά του εεε έτσι
κάνουν τα παιδιά δεν νομίζω δεν νομίζω !!!

καλα τοτε θα γινοτανε τουρκος
παντως γενικα ειναι πολυ δυσκολος να εξηγησεις σε ενα παιδι τον θανατο οπως κ ορισμενα αλλα θεματα...νομιζω οτι δεν ειναι τοσο δυσκολο το να το καταλαβει.πιο πολυ ειναι στον γονιο η δυσκολια το πως θα το πει!εμεις φοβομαστε πιο πολυ απο αυτα!

εγω τον θανατο τι σημαινει τον εμαθα οταν πεθανε το πρωτο μου γατι ημουν πολυ μικρη τοτε απλα πλεον το θυμαμαι σαν μια γλυκια αναμνηση θυμαμαι τον ποσο πονο ενιωσα

Εμείς σήμερα είχαμε μια πολύ δυσάρεστη έκπληξη …. Περιμέναμε
την γατούλα μας την Εμμιτα να γέννηση
και τα μικρά κάθε μέρα ρωτούσαν ποτέ
θα έρθουν τα μωρά ,χθες το βράδυ ήταν έξω ακούω κάτι νιαουριτα και βλέπω 2-3 αρσενικά η Εμμιτα πουθενά λέω κάπου εδώ θα είναι ο.κ
το πρωί θα γυρίσει!!! Έλα όμως που το πρωί είχε γέννηση έξω από την πόρτα ακριβώς ένα μαυρόασπρο γατάκι
….το όπιο το είχαν δαγκώσει μαλών τα αρσενικά και ήταν νεκρό !!! το βλέπει ο μικρός
πρώτος και να τα κλάματα ….σχολειό δεν πήγε από τα κλάματα τα μάτια του ήταν κατακόκκινα
και σαν να μην έφτανε αυτό βρίσκω και ένα ακόμα μέσα στο ξυλοφουρνο και αυτό νεκροοο ….. τους εξήγησα μερικά πράγματα και τώρα περιμένουν
ποτέ θα ξανακάνει μωράκια η εμμιτα μας !!!!

Ναι μωρέ άσε γιατί νιώθω και τύψεις που δεν την έψαξα αλλά είναι
γάτα που δεν τις αρέσει να είναι μέσα !!! γυριστροοοο

Η γατούλα μας κλαίει από
το πρωί και τα ψάχνει άσε που δεν με άφηνε
να τα πάρω ….

συνηθως οι γατες θρηνουν για τα μωρα τους απλα το μονο που μπορω να σου δωσω ειναι μερικες συμβουλες γισ τα παιδια σου η γατα ισως εχει κρυφτει καπου μιας κ δεν νομιζω να ειχε μονο 2 γατια βαζε φαι κ νερο εξω για να εχει ειδικα τωρα που ταιζει μωραοσο για τον μικρο αυτη ειναι η συμβουλη μου
Πολλές φορές, είτε ως αποτέλεσμα μίας θανατηφόρας διάγνωσης, είτε γηρατειών και ατυχήματος, ερχόμαστε μπροστά στην αλήθεια που περιμένει ανθρώπους και ζώα. Το θάνατο. Το πένθος για ένα κατοικίδιο σύντροφο δεν διαφέρει στην ουσία του από το πένθος για έναν άνθρωπο. Πολλές φορές έχω βρεθεί μπροστά σε συζητήσεις, όπου με ειρωνικό τρόπο αναφέρεται ότι: «Στις «αναπτυγμένες» χώρες έχουν ακόμα και θεραπευτή όταν πεθάνει ο σκύλος τους, δεν κοιτάμε που πεθαίνουν τόσα παιδιά στο κόσμο…». Η πραγματικότητα όμως είναι ότι ο θάνατος ενός κατοικίδιου είναι επώδυνος και δεν πρέπει να συγκρίνεται με τα «παιδάκια που πεθαίνουν» ή οτιδήποτε άλλο αφού αυτό είναι ένα διαφορετικό θέμα το οποίο με κανέναν τρόπο δεν πρέπει να αναστέλλει τη διαδικασία του πένθους & να δημιουργεί ενοχές.

Μια πληθώρα συναισθημάτων διαπερνά σε ένταση τους ανθρώπους που πενθούν. Υπάρχουν πέντε στάδια τα οποία είναι κοινά στην οποιαδήποτε απώλεια:

* Άρνηση – Όχι δεν μπορεί να συμβαίνει αυτό.
* Θυμός- Γιατί σε αυτό – Γιατί τώρα – Δεν είναι δίκαιο.
* Διαπραγμάτευση - Αν υπήρχε χρόνος, αν το είχα πάει σε άλλο κτηνίατρο, αν δαπανούσα περισσότερα χρήματα ίσως μπορούσε να γίνει κάτι.
* Κατάθλιψη - Όπου σε αυτό το στάδιο η λύπη είναι παρούσα και έντονη.
* Αποδοχή – Ίσως ήταν και καλύτερα για αυτό τελικά, θα πόναγε, δεν έβλεπε καλά κτλ.

Τα στάδια αυτά δεν είναι σε κλίμακα (1,2,3,4,5) αλλά κινούνται σαν σπείρα και θα παρατηρήσουμε ότι πολλές φορές θα βρεθούμε έπειτα από μια περίοδο θλίψης να θυμώνουμε πάλι. Αυτό είναι φυσικό και αναμενόμενο.

Ας προσπαθήσουμε όμως να απαντήσουμε σε κάποιες ερωτήσεις που προκύπτουν συχνά όταν πεθάνει ένα κατοικίδιο:

Μήπως δεν είναι φυσιολογικό το ότι πονάω τόσο πολύ;

Ο πόνος είναι κάτι το φυσικό και το φυσιολογικό. Μην αφήνετε κανέναν να υποτιμήσει τον πόνο που αισθάνεστε, επειδή «απλά ήταν ένας σκύλος». Έπειτα από τις τόσες αναμνήσεις που υπάρχουν αλλά και με τη σχέση που αναπτύχθηκε, είναι απόλυτα φυσιολογικό να πονάτε. Πολλοί ιδιοκτήτες κατοικίδιων έχουν τα ανάλογα συναισθήματα. Αν νοιώθετε ότι δεν μπορείτε να διαχειριστείτε αυτόν τον πόνο, ζητήστε βοήθεια.

Τι να πω στο παιδί μου;

Αν και εσείς είστε ο καλύτερος κριτής, αυτό που προτείνεται ανάλογα με την ηλικία του παιδιού, είναι να του πείτε την αλήθεια. Μπορεί να σας είναι δύσκολο και οδυνηρό να βλέπετε το παιδί σας να πονάει και να κλαίει. Δουλειά σας ως ενήλικος όμως είναι να είστε εκεί να το στηρίξετε. Αν πείτε ψέματα ότι για παράδειγμα… «έφυγε» ή «το πήρε κάποιος» το παιδί θα ανυπομονεί και θα αγχώνεται μήπως γυρίσει ή αν του φέρονται καλά. Αυτό ο πόνος δεν θα έχει τέλος. Ο πόνος της αλήθεια όμως, έχει. Εκεί δίπλα του θα είστε, για να το στηρίξετε. Ποτέ μην υπόθετε ότι το παιδί είναι πολύ μικρό για να θρηνήσει. Μην ασκείτε κριτική στα συναισθήματά του, μην το παροτρύνετε να είναι «δυνατό». Αφήστε το παιδί να είναι ο εαυτός του και να εκφράσει τα δικά του μοναδικά συναισθήματα και την αγάπη του για το κατοικίδιο.

Έχω και άλλα κατοικίδια , πενθούν και αυτά;

Έχει παρατηρηθεί ότι σκυλιά έχουν θρηνήσει για γάτες και γάτες για σκυλιά. Αν τα ζώα είχαν στενή παρέα μεταξύ τους μπορεί να παρατηρήσετε αλλαγές στη διατροφή τους ή να είναι ανήσυχα ή αποσυρμένα. Δώστε πολύ αγάπη στα κατοικίδια που απόμειναν. Αυτή είναι μια θεραπευτική διαδικασία και για τους δυό σας. Προσπαθήστε να μην αλλάξετε την καθημερινή ρουτίνα του ζώου.

Η γιαγιά μου ήταν πολύ συνδεδεμένη με τη γάτα της και το σκύλο της. Τώρα που πέθαναν την βλέπω να «καταπέφτει». Τι συμβαίνει;

Για πολλούς ανθρώπους μεγάλης ηλικίας ένα κατοικίδιο ζώο είναι απλά ένας λόγος να συνεχίσουν να ζουν. Είναι μία παρέα που διακόπτει τη μοναξιά μέσα στην οποία πολλοί ηλικιωμένοι, ζουν. Ο θάνατος ενός κατοικίδιου συντρόφου μπορεί να πυροδοτήσει περασμένες απώλειες που θα αναβιώσουν ξανά. Πολλοί άνθρωποι αναφέρουν ότι όταν πέθανε το κατοικίδιο τους αισθάνθηκαν μεγαλύτερη ενοχή από ότι κάποιοι άλλης ηλικίας, αφού συνήθως οι ηλικιωμένοι δεν έχουν μεγάλα εισοδήματα. Πίστευαν ότι «έφταιγαν» εκείνοι, που δεν είχαν χρήματα να δώσουν ώστε να γίνει καλά το κατοικίδιο τους. Μιλήστε με τους ηλικιωμένους ανθρώπους που πενθούν και δείτε, πως αισθάνονται. Μην τους αφήνετε μόνους.

Να πάρω ένα καινούριο κατοικίδιο άμεσα;

Αυτό που προτείνεται είναι να περιμένετε λίγο. Τα παιδιά θυμώνουν με τους γονείς τους όταν τους φέρνουν αμέσως μετά το θάνατο ένα άλλο κατοικίδιο. Εκφράζουν την απλή αλήθεια: «Μα δεν είναι ο δικός ΜΟΥ, σκύλος». Αφήστε λίγο χρόνο ώστε η διαδικασία του θρήνου να εκφραστεί. Όταν θα νοιώσετε άνετα, συζητείστε αυτήν την απόφαση σας με όλη την οικογένεια. Αποφύγετε να πάρετε ένα κατοικίδιο που θα μοιάζει με το προηγούμενο. Το πιο πιθανό θα είναι ότι αντί να το εκτιμήσετε για τα δικά του μοναδικά χαρακτηριστικά θα το συγκρίνετε με αυτό που πέθανε και έτσι θα χάσετε μια θαυμάσια ευκαιρία να φτιάξετε μια υπέροχη μοναδική σχέση.

Τι να κάνω τελικά;

Μιλήστε για ότι αισθάνεστε. Μοιραστείτε τον πόνο σας και τις αναμνήσεις σας, χωρίς φόβο. Το πένθος που βιώνεται φεύγει. Ο φόβος του πόνου, ποτέ.

* Φτιάξτε ένα τάφο για το κατοικίδιο σας.
* Γράψτε ένα ποίημα, ένα τραγούδι ή μια ιστορία.
* Φτιάξτε ένα άλμπουμ με φωτογραφίες του.
* Μπείτε σε forum για κατοικίδια και μοιραστείτε την ιστορία σας.

S.O.S : Κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες μπορεί να βιώνετε με μεγάλη ένταση το θρήνο. Αν υπάρχουν πολλαπλές απώλειες στη ζωή ενός ανθρώπου, αν η ενοχή που βιώνουν είναι μεγάλη ή αν δεν έχουν πενθήσει επαρκώς προηγούμενες απώλειες, τα πράγματα μπορεί να γίνουν πολύ περίπλοκα. Ζητήστε βοήθεια για ότι σας ανησυχεί ή νοιώθετε ότι δεν μπορείτε να διαχειριστείτε.

Νάνσυ Ψημενάτου

Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας

γιατι για νασ κανει μονο 2 γατια μου φαινετε υπερβολικα λιγα εκτος εαν ειναι πρωτογεννη

ειναι οντως λιγα.της μαμας μου προπερσι που γεννησα η γατα και ηταν και πρωταρα εκανε 4.περσι εκανε 6 αλλα τα 2 πεθανανε...
και της λεω τωρα που δε μενω στο σπιτι βρηκατε να πατε σε μονοκατοικια με αυλη κ να εχετε γατες!!οσο εμενα μαζι τους ηταν στο διαμερισμα κ λογο αλλεργιας της,δε μπορουσα να εχω μεσα στο σπιτι

Και που να τα έχει βρε κορίτσια? αφού όλη την ημέρα την έχω εδώ
δεν θα πήγαινε να τα βρει ?όλη μέρα κλαίει …… εγώ λέω μήπως της τα πήραν τα αρσενικά
?πρωτόγεννη δεν είναι έχει κάνει άλλες 2 γέννες από 4 την κάθε φορά !!!

οι αρσενικοι δεν τα περνουν μαζι τους αστην εξω να παει να τα βρει

Έξω την έχω !!!! αλλά μου είπαν ότι τα σκοτώνουν η τα τρώνε
τα αρσενικά αληθεύει δεν ξέρω ?και εντο μεταξύ
και τα 2 τα μωρά ηταν αρσενικά

ειναι μυθος αυτο για οτι τα τρωνε ν τα σκοτωσουν δυδκολο γιατι η μανα γατα γινετε πολυ επιθετικη

Τι να πω δεν ξέρω …. Είναι έξω με τα παιδιά και κλαίει πάλι τώρα
και τα στήθη τις έχουν γάλα …να την αφήσω λέτε ? τι να κάνω?

μπας πειναει??? παρε κ ρωτα εναν κτηνιατρο

Την τάισα ξηρή τροφή
θα τον πάρω !!! πάω γιατί μόλις μου είπε η μικρή ότι ακούει νιαουριτα
!!!!

ante με το καλο

Μπα …. Σκάρτος ο συναγερμός αυτά γατάκια ακούνε παντού τώρα
χαχχα

μπορει να τα εχει κρυψει σε διαφορετικα σημεια αβυσσος η ψυχη της γατας

Τι να πω θα δείξει !!!! τώρα δεν θέλει και την κόρη της από την
δεύτερη γεννά τις χιμά συνέχεια …. Δεν την θέλει καθόλου

ε ναι δεν την θελει γιατι θα ειναι κ μεγαλη δεν θα ειναι 3-4 μηνων

Είναι 1 χρόνου τώρα περίπου !!!!